* انواع رفاه و گشایش روزی
«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ وَلَکِن کَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُواْ یَکْسِبُونَ»
و اگر مردم شهرها و آبادی‌ها ایمان آورده و تقوا پیشه کرده بودند، قطعاً (درهای) برکات آسمان و زمین بر آنان می‌گشودیم، ولی آنان (آیات ما را) تکذیب کردند، پس ما هم به خاطر عملکردشان آنان را (با قهر خود) گرفتیم. (اعراف، 96)
– در قرآن، دو نوع گشایش برای دو گروه مطرح است:
الف) رفاه و گشایش برای خوبان که همراه برکات است (َفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ)
ب) رفاه و گشایش برای کفار و نااهلان که دیگر همراه برکت نیست، (فَتَحْنَا عَلَیْهِمْ أَبْوَابَ کُلِّ شَیْءٍ)، زیرا چه بسا نعمت‌ها، ناپایدار و سبب غفلت و غرور و طغیان باشد. خداوند، این رفا و گشایش کفار را وسیله مهلت و پر شدن پیمانه آنان قرار داده است.
بنابراین به هر نعمت ظاهری نباید دل خوش کرد، زیرا اگر این نعمت‌ها برای مؤمنین باشد، مایه برکت است و اگر برای کفار باشد، ناپایداری و وسیله قهر الهی است.
– امام صادق (ع)فرمودند: گاهی بنده‌ای از خداوند حاجت و تقاضایی دارد و خداوند دعایش را مستجاب می‌کند و مقرر می‌شود تا مدتی دیگر برآورده شود. اما پس از آن، بنده گناهی را انجام می‌دهد که موجب برآورده نشدن حاجتش می‌شود.
– از مصادیق بارز این آیه، دوران ظهور حضرت مهدی (عج) است که به گفته روایات، در آن زمان برکات از آسمان و زمین سرازیر می‌شود.
* فواید امر به معروف
«وَإِذَ قَالَتْ أُمَّةٌ مِّنْهُمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا اللّهُ مُهْلِکُهُمْ أَوْ مُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا شَدِیدًا قَالُواْ مَعْذِرَةً إِلَى رَبِّکُمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ»
و (به یاد آور) زمانی که گروهی از آنان (بنی اسرائیل، به گروه دیگر که نهی از منکر می‌کردند) گفتند: چرا شما قومی را موعظه می‌کنید که خدا هلاک کننده ایشان است، یا عذاب‌کننده آنان بر عذابی سخت است؟ گفتند: برای آنکه عذری نزد پروردگارتان باشد و شاید آنها نیز تقوا پیشه کنند. (اعراف، 164)
1.گاهی امر و نهی ما از امروز اثر نمی‌کند، ولی در تاریخ، فطرت و قضاوت دیگران اثر دارد. چنان‌که امام حسین (ع) در راه امر به معروف و نهی از منکر شهید شد، تا وجدان مردم در طول تاریخ بیدار شود.
2. گاهی امر و نهی، فضا را برای دیگران حفظ می‌کند. چنان‌که فریاد اذان مستحبّ است، گرچه شنونده‌ای نباشد، ایستادن به هنگام قرمز شدن چراغ راهنمایی لازم است، گرچه ماشینی نباشد. زیرا حفظ قانون و فضای احترام به قانون، لازم است.
3. گاهی امر و نهی ما، گناهکاران را از گناه باز نمی‌دارد، ولی گفتن‌های پی‌درپی، لذّت گناه را در کام او تلخ می‌کند و لااقل با خیال راحت گناه نمی‌کند.
4. برای حفظ آزادی باید امر و نهی کرد، زیرا نگفتن، جامعه را به محیط خفقان و ترس و سکوت تبدیل می‌کند.
5. امر و نهی برای خود انسان مقام‌آفرین است، گرچه دیگران گوش ندهند. قرآن می‌فرماید: (وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ)
6. امر به معروف و نهی از منکر، اگر در دیگران اثر نکند، لااقل برای خود ما یک نوع قرب به خداوند، تلقین و تمرین شجاعت و جلوه سوز و تعهد است.
7. گاهی امر و نهی ما امروز اثر نمی‌کند، اما روزی که خلافکار در بن‌بست قرار گرفت و وجدانش بیدار شد، می‌فهمد که شما حق گفته‌اید. بنابراین اگر امروز اثر نکند، روزگاری اثر خواهد کرد.
8. امر و نهی، وجدان انسان را آرام می‌کند، انسان با خود می‌گوید که من به وظیفه‌ام عمل کردم. این آرامش وجدان با ارزش است، گرچه دیگران گوش ندهند.
9. امر به معروف و نهی از منکر، سیره انبیاست، گرچه دیگران گوش ندهند. قرآن می‌فرماید: (وَإِذَا ذُکِّرُوا لَا یَذْکُرُونَ) و یا بارها می‌فرماید: مردم سخنان و ارشادهای پیامبران را گوش نمی‌دادند و از آنها روی می‌گرداندند، بنابراین ما نباید توقع داشته باشیم که همه به سخنان ما گوش بدهند.
10. امر به معروف، اتمام حجت برای خلافکار است تا در قیامت نگوید کسی به من نگفت، علاوه بر آنکه عذری برای گوینده است تا به او نگویند چرا نگفتی؟
11. هنگام قهر الهی، آمرین به معروف نجات خواهند یافت. (با توجه به آیه بعدی)
به هر حال، انبیا و اوصیا در راه فریضه امر به معروف و نهی از منکر شهید شدند تا حق گم نشود و از میان نرود، چنان‌که قرآن در آیاتی می‌فرماید: (یَقْتُلُونَ الْأَنبِیَآءَ)، (یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ) و (یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ) که از این آیات استفاده می‌شود، گاهی در امر به معروف باید تا مرز شهادت پیش رفت.
حضرت علی (ع) در نامه‌ای به نماینده خود، به خاطر حضورش در سر سفره اشراف او را توبیخ کرد. یعنی آن حضرت برای آنکه منش زهد به اشرافی‌گری کشیده نشود، فردی را فدای مکتب کرد.
